مناجات خمس عشر به گفته بسیاری از عالمان دینی بخشی از دعاهای امام سجاد (ع) بوده که هر بخش آن را طی سه هفته متوالی از روز جمعه آغاز کرده و تا 15 امین روز در شب جمعه سوم ادامه باید ادامه داد.
معرفی دعاهای 15 گانه خمس عشر
در این مناجات، امام سجاد در طی 15 روز متوالی برای عاقبت بخیری هر یک از بندگان خدا دعا کرده و به راز و نیاز ( مناجات) با خداوند کریم و بخشنده می پردازد.
اعتبار و سند مناجات های خمس عشر از امام سجاد (ع)
از آنجایی که هیچ سند و مدرکی از روایت کامل مناجات خمس عشر وجود ندارد؛ مباحث و مفاهیم دعاهای 15 گانه این مناجات با تمامی اصول و آموزه های قرآنی مطابقت داشته و به عنوان یکی از مناجات های مرسل خواندن آن جایز محسوب می شود. لذا بجز اشاره مستقیم به کتاب های« بحارالانوار» و «الصحیفه الثانیه السجادیه» که در هر یک از مناجات خمس عسر یاد شده؛ بنا به گفته های علامه مجلسی « وَ مِنْهَا الْمُنَاجَاةُ الْخَمْسَ عَشْرَةَ لِمَوْلَانَا عَلِی بْنِ الْحُسَینِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیهِمَا وَ قَدْ وَجَدْتُهَا مَرْوِیةً عَنْهُ (ع) فِی بَعْضِ کُتُبِ الْأَصْحَابِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیهِمْ»؛ این مناجات را بدون ارائه هیچ سند و محتوایی در برخی از کتب اصحاب (علما (رضوان اللّه علیهم)) به نقل از امام از امام سجاد علیه السلام آورده اند.
محوریت مناجات خمس عشر مباحث اخلاقی و عرفانی است
بنا به گفته محمد تقی مجلسی یکی از عالمان بزرگ و پدر علامه مجلسی : «شایسته است که سالک الی الله مداومت بر خواندن مناجات خمس عشر داشته باشد.»
به نقل قول هایی از شاگردان سید علی طباطبایی، ایشان در طول زندگی خود چندین سال مناجات خمس را به صورت مداوم قرائت می کردند و بر اثر خواندن دعاهای این مناجات زیبا از امام سجاد (ع) خداوند انوار بیشماری از حکمت، معرفت و محبت را بر قلب ایشان تابانده و در استجابت دعا بسیار تجربه خوبی بوده است.
کتاب های تالیف شده از مناجات خمس عشر
از جمله این کتاب ها می توان موارد زیر را نام برد :
* کتاب سجاده های سلوک اثر محمد تقی مصباح یزدی در 2 جلد : شرح مباحث اخلاقی مناجات خمس عشر
* کتاب مناجات عارفان اثر حسین انصاریان : ترجمه منظوم مناجات خمس عشر در بخش دوم کتاب
* کتاب زمزمه های عارفانه اثر علیرضا رجالی تهرانی : شرح مناجات خمسة عشر
* کتاب شرح مناجات خمسه عشر اثر عبدالعلی بزرگی
* کتاب بلاغت و عرفان در مناجات خمسه‌عشر امام سجاد(ع) اثر علی شمس ناتری و یوسف رسولی
* کتاب در بارگاه نور اثر نور الله علیدوست خراسانی : ترجمه و شرح مناجات خمس عشره
* کتاب مناجات سید ساجدین و زمزم صفا اثر محسن غرویان
تعیین زمان برای خواندن دعاهای خمس عشر
خواندن هر یک از دعاهای پانزده گانه آن در طی سه هفته متوالی و آغاز نخستین دعای آن یعنی «مناجات التائبین» از روز جمعه هفته نخست تا آخرین دعای این مناجات به نام «مناجات الزاهدین» در شب جمعه سومین هفته از قرائت مناجات خمس خوانده می شود.